Ka Jingiaieid nuti hapdeng ka Pule-puthi bad ki Heh Saipan

Please share us on

Ka Jingiaieid nuti hapdeng ka Pule-puthi bad ki Heh Saipan
Da U Mayborn Lyngdoh R (Ba la translate na ka Education and it’s Romantic Bourgeoisie Affair feat. Online Classes 

Note: Ia kane ka artikl la thoh ha u snem 2020

 U Mahatma Gandhi once said, “Education means the all-round drawing out of the best in child and man – body, mind and spirit”.  

Ha kum kane ka por bad ka ia ha kaba ka pyrthei baroh kawei ka iaksaid ban im, ia ka jingdonkam ban sangeh shipor bad ban khmih ialade lah shah tuh noh ha ka jingpynkyrkieh lamwir. Ki ‘Online Classes’ ki la iaid shaid-shaid bad ki sur jingsawa jong ki assignments ki pynkhihwin thik kum ki baje alarm. Nga ruh nga long u nonghikai bad nga sngewthuh ia ka jingdonkam ban pynmyllen iaki khynnah ha ka pule-puthi, hynrei ngam lah pat ban sngewthuh balei ba ka dur jongka ka, ka pyni ia ka jingibein, jingiashah shiliang, jingpyniapher, bad ka jingkheinkor shiliang? Nga mynjur, “To ai ia kiba lah ban pule ba kin pule”. Ym don ba khang ia ka jingthmu ba shida ban hikai, hynrei kaba ngam sngewthuh ka long balei kata ka jinghikai ka kup ia ka dur-bula Machiavelli? 

Hawto, kam long mo kaba ithamula ba ki building bad ki  dukan ba la aiwai da briew bym don lane duna ka jingnang jingstad, ki sngewthuh lem para briew ba kin nym shim bai wai lane ban shu pynjlan noh ia ka jing shim bai wai ha ka por kaba  eh ba kum kane, katba ki nonghikai ba lah long “HIGHLY EDUCATED” ki pynbor arsap ia ki kmie ki kpa jong ki khynnah ban thied ia ki smartphones (ym don smartphones ba duna iaka 10,000 tyngka ha iew ha kum kane ka por), ki desktops bad laptops bad ruh ban shim ia ka wi-fi connection (namar ka jing suki ka network) tang namar ba kin pyndep ia ki assignment na bynta ki eksam internals. Ia kane phi khot kata ka “Jinghikai naduh ka mynsiem”?! 

Ym baroh ki kmie ki kpa jong ki khynnah kiba pule ha ki iing-skul paki-dulan jongphi, ki ban long kiba don ba em. Ki don ruh ki kmie ki kpa kiba hap buh bynda ia baroh katba ki don na bynta ka pule-puthi ki khun. Bun naki, kim don kam sorkar, bad lada phi ki nonghikai bad ki khlieh nongpyniaid, phi don kata ka jingkitkhlieh, phin jin da lah tip ia ka jingkylla khongpong ka ioh ka kot jong ka pyrthei hi baroh kawei. Ia ka khaii ka pateng lah khang khyrdop lut, bad ka jing iadei-iathied ruh lah pynsangeh daki bnai na ka jing wan jong ka lockdown.  

Don ba ong, “Kane ka dei ka por ban khmih ia kiei kiei baroh da ka jingsngewthuh parabriew”. U nonghikai u long kum u nongshet ha ka jingiathoh shongkurim. U pynbit pynbianng ia ki jingshet ba laiphewjait na bynta ki nongwankai sha kata ka jingkhawai. Ka jing lah ban bam ka iapher, uwei na uwei u briew pat.  U nongshet u lah tang ban shu antad, hynrei um lah ban lah biang thik. Ym baroh kiba wan sha ka jingkhawai tang ban bam. Ki don ruh kum kita, hynrei ym ym don uwei ruh ban mih khlem bam namar kata ka dei ka rukom. Kane ka long thik kum ka iit-khmih jong ka jingimh ha ka pule puthi. U nongshet um sngewsih haba ki nongwan ki ban duna. U lah ban sngewsih lane sngew blaw ba ym don ba niew burom ia ka jingbam ba u lah shet kyrpang. Ka lah ban long ba ki khlem bang.  Namar kata u pyrshang ban shet pynpher noh ha kawei pat ka por. 

Ngim lah ban iehnoh ia ka jingshisha ba ngi hap ban iaid shakhmat bad ka por.  Ngin hap ban pyniadei bad ka juk. Hyndei, hawto kata ka jingnang jingstad ba ngi ioh na ki kot, ka lah biang mo? Lada ka long shisha kumta, balei pat ba ki briew kiba don iaka kyrdan pule kaba lah heh bha kin hap ban trei hapoh ki luin-jabieng kiba pyniaid iaka jylla bad iaka Ri? Kumno ka lah ban long ba ia kine ki MNCs kiba heh ba heh la dei trai bad pyniaid daki ‘college dropouts’? Balei ngi im ha ka shukor ba ka jingim ki khynnah ka shong ha ka Syllabus?  

Ngam lah ban sngewthuh ia kane ka jing mareh kyrkieh heh-saipan thik kumba ngi lah jan kut ka por. Ka jingshisha ka long ba kiba bun bah ki khynnah samla kiba biang iaki degree ki hap shu shong kli-kti haiing khlem kam khlem jam. Ka system jongngi ka hikai iangi ban nguid bad ban khlei. ym ailad ban ktha bad ban tylliat iaka bam ban tei. Iaki khynnah pule, la shu buh beit ha ka mareh mareh ban mareh. Ym don lad da kuwei pat. Mareh! Watlada phim lah ban mareh bad phi iap ruh haba mareh, mareh! Iangi lah shu pynimat beit ia ka lawei ba phyrnai ha kaba kut jong u lain. Ynda ngi lah poi ha kaba kut, ngi shem ba ki jingkular ki long kiba thylli bad kiba shukor. Ngi kieng ia ki degree jongngi kum ki medal ki bym lah ban pynkdang iaka jingthgan ka kpoh. 

Haba ngi iakren iaka ka jingshisha bun kiba thut, kim lah ban shah bad peit iaka jingiohi jongngi kum kaei kaei kaba khlem nongrim bad kaba ithamula. Kaba ithamula ka long ba watla phi tip ba ka dang bun ka por ban buh bujli na bynta ka por ba lah duh noh na ka daw jong kane ka khlam, phi dang iai bat iaka pistol ban sdang iaka jingiamareh thong. Ngi dang don ia ki bnai Nohprah, Kyllalyngkot bad ar taiew ki jong u Rymphang ha ryngkat ki sngisaitjain, kiba pahuh ia ngi ban pyndonkam. Hawto ka dei ka shuti tlang ne ka shuti thiah sngi ba baroh baroh ki ia  khuslai? Lada ka jingdonkam ka kiew arsut, ngi lah ruh ban pynjlan shuh shuh da ka academic session. Ka kham bha ban pyndep ha ka rukom kaba dei bad ba bit ban ia kaba shu pyndep rukom. 

Hanga hi shimet nga sngew ba ka lockdown ka long ka kabu ksiar na ka bynta ki khynnah pule ba kin ioh ban shem ia la ki sap ki phong kiba rieh. Ka Education system jongngi kam ailad satia ia kum kata. Ka ksih ia ka jingim u khynnah ha kaba pule. Baroh na ngi, ngi lah ju long langknia mynnor re mynnor. Ngi pynlut khatsan snem ha ka leit skul, lai snem ha ka leit class bad ar snem ha ka jing pule pynjlan. Ngam lah ban uba la tbit ia uba pass iaka namar ngam lah ban sngewthuh ia ka jingdonkam ban don kyrdan pule ban long coolie, draibar, nongbylla sngi, peon bad kiwei kiwei de ki kam. Hadien jong ka jingpule minot daki phew snem, ka nong kaba ngi ioh ka long ka jingbym ioh ka kam ka jam kaba biang bad ka jing bym ioh kam.  

Ka lockdown ruh ka plie ia ka lad na bynta ki kmie ki kpa ban ioh ban pynlut por bad ban ia syllok bad la ki khun ki kti. Ka jingiadei hapdeng kine ki ar pateng ka lah long kaba iar haduh katta katta. Kim don por shuh. Ha ka jingkiew stet ha ka pule-puthi ka don ruh ka jing hiar ha ka akor ka burom. Lada ngi phai sha ki ri kiba lamkhmat ha ka liang ka pule-puthi – Finland, Japan, South Korea, Denmark ki pynshong nongrim bha ban pynduna ia ka jingia Homework ia ki khynnah khnang ba ki khynnah kin iohlad ban pyntbit ia kiwei pat ki sap bad ki jingsngewtynad jongki. Ka jingnang ban trei kam ing ka long kawei na ki mat ba ka France ka pyrshang ban pyntreikam hapoh ka curriculum skul jongka nabynta baroh ki khynnah. Katba ka Philippines pat ka don ka ain ba man la u/ka khynnah dei ban thung dieng ban ioh ia ka degree.  

Ka jing tyllup iaki khynnah daki assignments linter pud ka long tang ka bynta ka jingkhyllew jong ka shynrong ba thylli. Bun ki assignments ki long ba la shu copy-paste na internet tangba hap ban thoh hi daka kti. Haei ka jingmyntoi ban pule haba kumta? Ha kawei ka jingjia ba sngewsih, kawei ka khynnah na Kerala ka lah thang im ialade na ka daw jong ka jing bym iohlad ban shim bynta ha ka jingpule online. Sngewbha, ngin ia sngewthuh ia ka jingshisha bad ngin ia tynjuh bor bad kiwei pat ki ri jong ka pyrthei khamtam bad kito ki Ri Developed. Katku ka Human Development Index ( HDI) ba la pynmih da ka United Nations Development Programme (UNDP), 2019, ka India ka don ha ka jaka kaba 129. Ka dang lah ka Sri Lanka kaba don ha ka jaka kaba 71.  

Tagore wrote, “Where the mind is without fear, and the head is held high, where knowledge is free…” 

Ko ki para, ngi long shisha mo kiba laitluid? 

Ha kine ki lai snem kiba lah iaid, nga ka jing kyang jongnga ha kaba iadei bad ka jing kylla stet jong ka pule-puthi ban kylla long tang nabynta ki heh-saipan, ka lah poi hap tang ha ki skhor kyllut. Kat nang jam uwei u snem sha uwei pat ka la nang jynjar ia kiba kham duna ka ioh ka kot ban phah pule ia la ki khun namar ka jingremdor jong kata ka jingpule. Ki pyniar haduh katta katta jong ka jingiapher jong ka ioh ka kot ba ym lah shuh pan pdiang wat tang ka syrngiew ruh jong u duk u suk. Ka jingsdang jong kane kane ka jingbanbein ka sdang na ka jingdie ia ki forms da ki bnai shuwa ban mih ki results.  

Ha ka jylla kaba katkum ka RBI, State-wise data (Retrieved 17th February 2017) ka per capita income jong uwei u nongshong shnong ka Meghalaya ka long Rs. 79,332/shisnem lane Rs. 6611 shi bnai. ka admission fees na bynta ki kyrdan pule XI standard bad shalor ki long kiba byn duna ia ka 20,000/shisnem. Ban pule ia ka B.Ed. course ha St Mary’s ka sdang ha ka dor Rs. 50,000 shisnem katba ha PGT ki die ia ki form ha ka dor Rs. 1000 shi form khnang ban pynduh mynsiem lypa ia kiba thrang shisha ban pule namar ka long ka dor kaba heh na bynta iano iano ruh ba wan na ka lower-middleclass bad sharum.  

Katkum ka updated data, Meghalaya ka don 369 Higher Secondary sections, 250 ki regular bad 119 ki private, katba don tang 67 tylli ki college. Ka jingiehnoh jingpule jong ki khynnah shiteng por ka long kaba shyrkhei. Ngi lah ban kdew kti bad kynnoh beit ia ka jingpynkiew bai skul/klas rhah kum kawei a ki daw. Ka ceiling mechanism ka dei ban don ban khmih. Ki sanctioned schools bad colleges ki dei ban don ka jing shim bai pule kaba Kumjuh, bad ban iahap katkum ka ioh ka kot jong ka per capita data. Ka long ruh kaba beain ia ka skul Government ban ai ne kyntait admission ia ka khynnah katkum ka jingioh ki kmie ki kpa.  

Ka jingkren biria kaba khraw tam ka long ba ha kaba iadei bad ka “Education” ha ka jylla jongngi ka long ba ngi ia kren ban iaid shakhmat bad ka por tang namar ngi pyndonkam ia ki kor technology katba ngi iehnoh pat shadien ia ki khyndaiphew percent kiba ha nongkyndong ki bym lah ban ia don bynta lem (Katkum ka jingkren jong Education Minister ha Assembly) bad ruh kaba shu antad phraphew percent  eiei ki bym ki bym lah ban kot bor kat kum kita ki jingdonkam namar kiba bun ki daw khlem khein shuh ia ka jingduna ka ioh ka kot. Hawto, ym dei ba ngi iaid biang shadien, sha ka spah snem kaba Khatkhyndai jong ka India ha kaba tang kiba don ba em bad kiba wan naka longing ba khraw ba lah ban iohlad ban pule?  

Ha kaba pynkut, u nonghikai ba kat u symbai tyrso u kyntu ia phi ki nonghikai ba jrong kat u Mt. Everest – hikai, ai mynsiem, pynkhih mynsiem, pynshoh jadu bad shet ia ka jingbam kaba bang tam kaba phi lah ban shet na ka bynta ki khun jongphi da ka jingieid ba khlem ka jingpeit shiliang iano iano ruh. Wah the ia ki ha u jingdeng ryndang ban shad kat kum ka jingkwah ka mon ka jingpyniaid jongphi. Bad Khatduh wat shah pynbiej ha ka jingpynthame jong ki briew ba don ka dohnud nar byn don jingsnew. To ngin kynkynmaw ban kup ia ka jingiatiplem – ban sngewthuh, ban puson, ban ym khwan shimet band ban ym tieng ne riej ban kren ia ka jingshisha pyrshah ia kaba bakla. To ngin ym thew ia ka jingjynjar ka rukom im ki para briew katkum ka rukom jongngi hapoh ki kamra jong ka ing paki-dulan. Ngi long kiba donbok ban ym nang ban sngewthuh ia kiba jingjynjar kiba ngi iohi ne sngew bad iaka jingshah shitom ki para briew. To ngin nym ia long mangkariang, hangamei, ba khwan myntoi shimet, bym don shuh ka jingiatiplem bad ba matlah, tang namar ba iangi lah kyrkhu kyrpang. Bun na ngi, ngi khlem jied ia ka jingim kaba ngi don; la shu ai bynta hangi da u Kynrad. Lada iaphi lah kyrkhu ban long ka sngi, to phin ym klet ban long ka jingshai ia u Bnai namar iangi lah kyrkhu ban long ka jingkyrkhu.  

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Scroll to Top